BÜTÇE VE HAZİNE NAKİT DENGESİ NEDİR? NASIL HESAPLANIR?

BÜTÇE (DEVLET BÜTÇESİ veya KAMU BÜTÇESİ)

Bütçe belirli bir dönem için elde edilecek gelirlerle yapılması planlanan giderleri gösteren hesaplama tahmin cetvelidir.

Devlet bir tüzel kişiliktir. Devletin çeşitli kurumları bu tüzel kişiliği kendi görev ve yetkileri çerçevesince  temsil eder.

Devlet tüzel kişiliğinin mali yönünü Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı birlikte temsil eder.

A-) GENEL YÖNETİM

1-) Merkezi Yönetim (Merkezi Bütçe)

a-) Genel Bütçeye Dahil İdareler (Genel Bütçe)

TBMM, Bakanlıklar, EGM, DİB, Yargıtay, Sayıştay, Cumhurbaşkanlığı, MİT...gibi kuruluşlardır.

b-) Özel Bütçeli İdareler

YÖK, Üniversiteler, TSE, TÜBİTAK, DSİ, GAP, Savunma Sanayi Müsteşarlığı, Spor Genel Müdürlüğü, TPE, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü...gibi kuruluşlardır.

c-) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar

RTÜK, SPK, BDDK, EPDK, RK, KİK...gibi kuruşlardır.

2-) Sosyal Güvenlik Kurumları

İşsizlik Sigortası Fonu dahildir. SGK, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü

3-) Yerel Yönetimler (Mahalli İdareler)

Belediyeler, İl Özel İdareleri

B-) KİTLER

1-) Finansal KİTLER

Ziraat Bankası, Halk, İller Bankası, Kalkınma Bankası

2-) İşletmeci KİTLER

AA, MKEK, TOKİ, TRT, TCDD, TPAO, TKİ, TÜRKSAT...gibi kuruluşlardır.

Genel ve Özel Bütçeli Kuruluşların Mali İlişkisi

BÜTÇE DENGESİ VE BÜTÇE NAKİT DENGESİ (MERKEZİ YÖNETİM)

Merkezi yönetimin dahil olduğu kurumların bütçeleridir.

Bütçe Dengesini (Merkezi Yönetim) aşağıdaki formüldeki gibi ölçüyoruz;

Bütçe Dengesi=Bütçe Gelirleri-Bütçe Giderleri

***Bütçede, Giderler (Üstlenme), Gelirler (Tahsilat) bazında izlenir. Bir giderin yapılması için işlemler tamamlandığında o miktar, ödenip ödenmediğine bakılmaksızın bütçeye gider yazılır. Eğer alacaklısına herhangi bir nedenle  o aşamada ödenememişse emanete alınır. Bu durumda gider yazılmış ama ödeme yapılmadığı için nakit çıkışı oluşmamıştır. Bazen de tersi olur ve henüz bütçeye gider yazılmamış bir işlem için nakit çıkışı gerçekleşir. Örneğin işe başlaması için müteahhidi  verilen avans nakit olarak ödenir, ancak henüz harcama yapılıp  belgeleri getirilmediği için bütçeye o aşamada gider yazılmaz. Emanet ve avanslar katılınca bütçe dengesi ile nakit dengesi farklı hale gelir.

Bütçe Nakit Dengesini (Merkezi Yönetim) aşağıdaki formüldeki gibi ölçüyoruz;

Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Dengesi +/- Emanetler +/- Avanslar

HAZİNE NAKİT DENGESİ (GENEL BÜTÇE)

Hazine nakit dengesi merkezi bütçenin bir parçası olan genel bütçe gelirleriyle giderleri arasındaki farkı ifade eder. (Emanetler ve avanslar burada da aynı mantıkla hesaba girer.)
  

Hazine Nakit Dengesini (Genel Bütçe) aşağıdaki formüldeki gibi ölçüyoruz;

Hazine Nakit Dengesi = Genel Bütçe Gelirleri – Genel Bütçe Giderleri +/- Emanetler +/- Avanslar

FORMÜLLER İLE HESAPLAMA YAPILMASI

2016 yılının Ocak-Kasım Dönemi için Hesaplayalım;

Merkezi Yönetim için;

Bütçe Dengesi=Bütçe Gelirleri-Bütçe Giderleri

Bütçe Dengesi = 508.583 - 510.702 = -2.119 milyar TL açık var.

Bütçe Nakit Dengesi =  Bütçe Dengesi +/- Emanetler +/- Avanslar

Bütçe Nakit Dengesi = -2.119 - 254 + 3.636 = 1.263 milyar TL fazla vermiş.

Genel Bütçe için;

Hazine Nakit Dengesi = Genel Bütçe Gelirleri – Genel Bütçe Giderleri +/- Emanetler +/- Avanslar

Hazine Nakit Dengesi = 493.158 - 494.954 + 4.592 + 3.573 = 6.396 milyar TL fazla vermiş.