Sebze fiyatlarının yaza girerken düşmesi, kışa girerken yükselmesi gerekir. Normal olması gereken durum budur. Fakat bu sene, geçmiş yıllarda olduğu gibi bazı meyve, sebze fiyatlarında olağanüstü fiyatları gördük ve bize normal gelmeye başladı. Çünkü tarımda yıllardır, birikmiş sorunların fiyatlara yansımasıdır. Bu fiyatların gerçek fiyat artışları mı? Yoksa suni fiyat artışları mı? Olup olmadığını inceleyeceğiz, arkasında ne gibi sudan bahanelerin yattığına yakından bakmaya çalışacağız. Bu araştırmamızı yapmak için; üretim tahmini yani arzı, nihai tüketici fiyatlarını ve sonunda pazarcıların söylediği ihracatın fiyatları artırıp artırmadığına bakacağız.
Üretim Yeterli Mi?
İlk tablodan TÜİK’in açıkladığı üretim tahmininde üretimin yeterli olmadığı açık bir şekilde görülmektedir. İkinci tabloda yer alan sebzelerin fiyatlarının nisan ayından itibaren düşmesi gerekir. Ama tablonun “artan” tarafında fiyat yükselişlerinin istikrarlı bir şekilde yükseldiğini görüyoruz. Fakat “azalan” yani sağ taraftaysa fiyatların “artan” tarafın tam tersine düştüğünü görüyoruz. Tekrar ilk tablodaki TÜİK’in tahminlerine geri dönelim, tahminlerin tuttuğunu varsayalım. Fasulye, biber, domates ve patatesi karşılaştırdığımızda hemen dikkatimizi fasulyedeki aşırı üretim düşüşü dikkatimizi çekiyor. Fasulyenin üretimi azaldığından dolayı fiyatının doğal olarak artması gerekir. Ama fasulye fiyatları nisandan itibaren azalıyor ve aynısı biberde de var. Domates, patateste ki durum bunun tam tersi. Buradan çıkan sonuç artışların sebebi üretim düşüşünden kaynaklanmadığıdır.
Pazarcıların Söylediği Doğru Mu?
Pazara gittiğimizde herhangi bir ürünü aldığımızda fiyatının arttığını biliyorsak ve pazarcıya sebebini sorarsak bize bir takım kalıplaşmış sözler söyler. Örneğin “Abi, abla ihracat arttı, fiyatlar bu yüzden arttı.” vb… gibi. Bu söylenenlerin ihracat kısmına bakalım, pazarcıların dediği gibi mi? Yoksa fiyat artışının bahanesi mi?
İhracatın genel olarak azaldığı görülmektedir. Domatesin sadece bir ay o da mayısta ihracatı artmış ve domatesin fiyatı 3,4 TL’ye düşmüş (yeşil renge bakın). Pazarcıların söylediği ihracat bahanesi burada tutmamış. Soğan, patatesteyse marta kadar ihracat artmış ve nisandan itibaren negatife dönmüş. Fiyatlar ihracat azalınca düşmesi gerekirken yükselmiş ve aynı şekilde pazarcılar burada da yanılmışlar. Bu kez tablonun “Azalan” tarafındaysa patlıcan var. Mayıs ayında ihracatı artmış (yeşil renge bakın), fiyatlara da artış yansımış (yeşil renge bakın). Pazarcıların tek doğru söylediği yer burasıdır. Hemen aklıma atalarımızın güzel bir sözü geldi: “Bir adama kırk gün deli dersen deli olur.” Pazarcılar ihracat fiyatları artırdı diye diye en sonunda bir ay da olsa artmış. İhracatın genelindeyse en çok artış, azalış %41 ile biber ve -%49 ile soğandadır. Buna göre soğanın fiyatının düşmesi biberin yükselmesi gerekir. Ama tam tersi olmuş. Bu incelemenin sonucu; ihracatın fiyatlar üstünde etki edecek seviyede olmadığı gerçeğidir.
Fiyat Artışlarının Sebebi Tedarik Zinciri
Son olarak meyve, sebze tedarik zinciri kalıyor. Grafikten görüleceği gibi ülkemizde tedarik zincirini üretici ve nihai tüketici arasında iyimser varsayımla yedi kere el değiştirerek geliyor. Bu tedarik zinciri aracıların kazandığı ve çiftçinin kaybettiği tedarik zinciridir. Aracıların istediği gibi at oynatmasına ve fiyatları istediği gibi belirlemesine yol açıyor. Bu zincirde çiftçi, tüketici sürekli kaybetmeye mahkûmdur. Eğer üretici kaybediyorsa oradan üretim beklememek fiyatların yükselmesini de maalesef normal karşılamak gerekir. Bunun düzeltilmesi için grafiğin sağ tarafındaki yapıya geçmemiz gerekir. İdeal tedarik zincirinde aracıların payının aynı anda da vergi yükünün düşeceğini gösteriyor. Bu zincire geçmek için tarımın genel sorunu olan örgütlenme ve kooperatifçilik sorununu çözmemiz gerekir.
Bizden Bir Söz: Baş yastığı baş derdini bilmez.
0 yorum:
Yorum Gönder